Inleiding
Toekomstbestendige landbouw heeft als eerste doel plantaardige voeding te leveren voor menselijke consumptie. Directe productie van plantaardige eiwitten voor mensen (ipv voor dieren) is altijd het meest efficiënt. Overal waar een dier tussen zit, heb je nl verliezen. Je dient landbouwgrond primair te gebruiken om eten voor mensen te produceren. En niet voor voedsel, dat je eerst in dieren stopt. Onnodig veel veevoer verbouwen gebeurt nu echter nog op grote schaal. Overal in Nederland staan verschillende akkers vol met maïs en raaigras. Bijna 30 procent van al het Nederlandse graan wordt momenteel aan dieren opgevoerd. Dat is veel meer als wat wij als Sociaal Gemert-Bakel denken dat nodig is.
Dieren uit de veeteelt zijn oa in Nederland echter uitstekend geschikt om biomassa, oneetbaar voor de mens, om te zetten in waardevolle producten als zuivel, eieren en vlees. Dan moet je denken aan gras, gewasresten, reststromen uit de industrie en etensresten van huishoudens. Als je echt circulair wilt zijn, kun je het beste dieren inzetten om dat soort reststromen op te eten.
Dus niet actief voedergewassen verbouwen speciaal om de veestapel te onderhouden. Deze duidelijke rolverdeling tussen mens en dier geeft een duurzame en efficiënte manier van voedsel produceren en heet ‘kringlooplandbouw’. Sociaal Gemert-Bakel vindt dat het hoog tijd wordt voor een massale overstap op deze vorm van kringlooplandbouw.
Invulling kringlooplandbouw
Bij kringlooplandbouw gebruiken akkerbouw, veeteelt en tuinbouw in de eerste plaats grondstoffen uit elkaars ketens en reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie. Het motto is: lokaal wat kan, regionaal of internationaal wat moet. Resten uit de agrarische sector en de voedselketen (gewasresten, voedselresten, proces afval, mest, compost) worden opnieuw benut of verwerkt tot nieuwe producten. Kringloopbedrijven verbruiken zo min mogelijk energie en gebruiken zo veel mogelijk hernieuwbare energie. Goede bodemkwaliteit vormt de basis voor kringlooplandbouw. Een bodem die veel organische stof bevat, neemt beter water op en is beter bestand tegen droogte. Ook kan zo’n bodem meer stikstof en mineralen vasthouden. Dit biedt een rijker bodemleven en draagt bij aan gezonde gewassen en uiteindelijk een hogere opbrengst.
Gezonde bodem
De mens onttrekt mineralen en water aan de bodem voor productie en voedt de bodem met organisch materiaal, water en voedingsstoffen om de groeikracht te behouden. Een goede bodemkwaliteit vraagt om een evenwichtig en verantwoord gebruik van mest en gewasbeschermingsmiddelen, uitgekiende bouwplannen en bewerking met machines die afgestemd zijn op wat de bodem kan hebben. Dit draagt dan niet alleen bij aan een hogere opbrengst, maar kan ook als buffer dienen voor extreme weersomstandigheden. Een bodem die veel organische stof bevat, kan veel beter water opnemen en is beter bestand tegen droogte. Ook kan hij meer stikstof en mineralen vasthouden, biedt een rijker bodemleven en draagt bij aan gezonde gewassen.
Akkerbouw
Voor de plantaardige voeding betekent ‘kringlooplandbouw’ dat steeds nauwkeuriger geteeld wordt naar draagkracht van de bodem en met uitgekiende bouwplannen, bemesting op maat en preventie van ziekten, plagen en onkruiden. Precisielandbouw met behulp van moderne veredeling, sensortechnologie en robotica gaat hierbij helpen. Daar waar gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt, is dit conform de principes van geïntegreerde gewasbescherming, nagenoeg zonder emissies naar het milieu en zonder onbruikbare reststromen. Veredeling, preventie, goed bodem- en waterbeheer, inzet van biologische plaagbestrijders en inzet van laagrisicomiddelen maken onderdeel uit van een geïntegreerde aanpak. Onkruidbestrijding gebeurt in principe met mechanische of ecologische technieken.
Veeteelt
Zoals gezegd zorgen koeien, varkens en pluimvee voor de biomassa, oneetbaar voor de mens. De koe in de wei is hierbij het uitgangspunt en in de winter verblijven zij in duurzame en emissiearme stal- en houderijsystemen. Dit verbetert het leefklimaat voor mens en dier en verlaagt of voorkomt de emissies van broeikasgassen, ammoniak, geur en fijnstof.
Maar ook varkens en pluimvee leveren een gedegen en zinvolle bijdrage in het produceren van dierlijke eiwitten. De huisvesting van al deze dieren biedt ruimte aan hun natuurlijke gedrag en wordt gecombineerd met een goede zorg vanuit hun specifieke behoeften. Ook wordt bij het stalontwerp, de stalinrichting en bij het voeren expliciet aandacht gegeven aan het voorkomen van ziektes. Tesamen met een goede verzorging, zal daardoor het antibioticagebruik nog verder beperkt kunnen worden.
Wat willen we uiteindelijk bereiken?
Sociaal Gemert-Bakel heeft als ideaalbeeld dat de agrarische sector in Gemert-Bakel en omgeving geleidelijk overstapt op deze vorm van kringlooplandbouw’, wat leidt tot ….. :
- zo min mogelijke emissies naar bodem, lucht en water;
- geen verspilling van grondstoffen;
- het minimaliseren van broeikasgas emissies;
- een goede bodemkwaliteit;
- een herstel van de biodiversiteit en …… heel belangrijk :
… goede verdienmodellen voor de moderne en duurzame boer.
Zie ook het onlangs uitgedachte concept: “Re-rooting the Dutch food system: from more to better“